انواع میکرومتر و کاربرد آن ها

میکرومتر یکی ازمهم ترین و معمول ترین ابزارهای اندازه گیری دقیق است که با توجه به هدف طراحی آن، برای اندازه گیری های دقیق مورد استفاده قرار می گیرد. در صنایع مختلف برای اندازه گیری قطعات با دقت بالا از میکرومتر های متفاوتی استفاده می کنند و تقریبا برای اندازه گیری هر نوع قطعه در تمام صنایع، میکرومتر خاص آن صنعت وجود دارد و همین باعث تنوع بسیار گسترده انواع میکرومتر می شود.

میکرومترها به طور معمول از چندین قسمت تشکیل شده اند که در انواع مختلف فقط در جزئیات کوچک با هم متفاوت هستند. قسمت های مهم هر میکرومتر عبارتند از: فک ثابت، فک متحرک، بدنه یا کمان میکرومتر، استوانه مدرج میکرومتر، استوانه متحرک یا هد میکرومتر، جغجغه یا هرزگرد میکرومتر و قفل کن اندازه میکرومتر.

معرفی انواع میکرومتر و کاربرد آن ها

میکرومتر ورنیه
اولین و ساده ترین نوع میکرومتر، میکرومتر ورنیه خارج سنج است. و همانطور که گفته شد در سایزهای مختلفی وجود دارند. معمول ترین سایزهای میکرومتر که در صنایع استفاده می شود سایز ۰ تا ۲۵ به بالا است که به صورت سایزهای ۲۵ تایی به بالا وجود دارند.

میکرومتر شیارسنج
میکرومتر شیار برای اندازه گیری پهنا یا ضخامت شیار مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع میکرومترها از نظر شکل ظاهری با میکرومترهای خارج سنج کاملا متفاوت هستند. در انتهای میله آن دو فک پولکی شکل دارد که هرکدام در یک طرف شیار قرار گرفته و می تواند براحتی پهنای شیار را اندازه گیری کند. این میکرومترها به صورتی طراحی شده اند که با شکل خاص و میله ایی، بتوانند براحتی به داخل سوراخ قطعات وارد شده و شیار داخل سیلندر ها را اندازه گیری کنند. به عنوان مثال برای اندازه گیری جای رینگ پیستون موتور خودرو می توان براحتی از میکرومتر شیارسنج استفاده نمود. یا یک سیلندر را در نظر بگیرید که سه شیار برای جای گرفتن سه رینگ فلزی داخل آن وجود دارد، با میکرومتر شیار می توان فاصله بین دو شیار، پهنای هر شیار، فاصله دیواره اول یک شیار تا انتهای پهنای شیار آخر و تمام این اندازه گیری ها را انجام دهد.

میکرومترشیار سنج نیز مانند میکرومترهای دیگر، بازه های اندازه گیری مشخصی دارند و برای انتخاب و خرید این نوع میکرومتر باید به بازه اندازه گیری آن توجه نمود. مسئله مهم و قابل توجه در این نوع میکرومترها این است که این شیارسنج ها هم توانایی اندازه گیری داخل را دارند هم خارج. به بیان دیگر میکرومتر شیار داخل سنج یا خارج سنج وجود ندارد و تمام بازه های میکرومتر شیار سنج توان اندازه گیری داخل شیار، خارج شیار و ترکیب داخل و خارج شیار را دارند.

میکرومتر تیغه ای
میکرومترهای تیغه ایی نیز جز انواع میکرومترهای شیار سنج قرار می گیرند. شکل فک این میکرومتر ها به صورت تخت و تیغه ایی است که توانایی وارد شدن به شیارهای مانند جای خار شفت ها، جای خار چشمی، شیارهای روی قطعات مختلف و موارد دیگر را دارد. فک هایی با مشخصات مختلف برای میکرومترهای تیغه ایی وجود دارد که از نظر ضخامت، طول، زاویه و فاصله رسیده به حداقل ضخامت و موارد دیگر با یکدیگر متفاوت هستند. از هریک از این فک ها می توان نسبت به نوع کار استفاده نمود و بهترین نتیجه را در اندازه گیری دقیق قطعات انتظار داشت.

لازم به ذکر است از میکرومترهای تیغه ایی و یا میکرومترهای سوزنی نیز برای اندازه گیری شیار استفاده می شود و حتی در مواقعی برای اندازه گیری شیارهای خارجی روی قطعات میتوان از میکرومتر دنده که به میکرومتر فک بشقابی معروف است هم میتوان استفاده نمود.

میکرومتر حدی (میکرومتر دو قلو)
میکرومترهای حدی نیز یکی از انواع میکرومتر های خارج سنج هستند که از نظر شکل ظاهری شباهت بسیار زیادی با میکرومترهای خارج سنج ورنیه دارند و فقط از دو فک ثابت و متحرک، دو هد میکرومتر، دو استوانه مدرج، دو جغجغه ( هرزگرد) و دو قفل اندازه برخوردارند. دقیقا به همین دلیل به این نوع میکرومترها میکرومتر دو قلو می گویند. ولی به لحاظ کارکرد نام این میکرومترها، میکرومتر های حدی است که برای کنترل کیفیت و تست متوالی قطعات مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع کار گیج برو نرو(go- nogo) را با دقت بسیار بیشتری انجام می دهد.

به عنوان مثال در خط تولید یک کارخانه میله هایی برای دستگاه خاصی تولید می شود. ضخامت یا قطر خارجی این میله نباید از ۲۱.۲۵ میلی متر بیشتر، و از ۲۱.۲۴ هم نباید کمتر باشد. تعداد تولید این قطعات هم به نسبت زیاد است. بهترین ابزار اندازه گیری برای این منظور استفاده از میکرومترهای حدی یا میکرومترهای دوقلو است. برای این منظور یکی از اندازه ها را روی ۲۱.۲۵ و میکرومتر دیگر را روی اندازه ۲۱.۲۴ فیکس کرده و قطعات را به سرعت بوسیله این میکرومتر چک کرده و اندازه گیری می کنیم.

میکرومتر چرخ دنده یا میکرومتر دنده
نوع دیگری از میکرومترهای بسیار پرمصرف، میکرومترهای دنده است که به میکرومتر های فک بشقابی هم معروف هستند. نوک فک این نوع میکرومتر ها دایره های پهن نسبتا نازکی است که می تواند به داخل فاصله بین دنده های یک چرخ دنده وارد شده و فاصله بین چرخ دنده ها را اندازه گیری کند. این نوع میکرومتر ها برای اندازه گیری فاصله بین دنده های چرخ دنده مناسب است.

دربین مدلهای مختلف میکرومترهای چرخ دنده، مدلهایی وجود دارند که فک متحرک آنها قابلیت عدم چرخش دارند، به این معنی که هنگام جابجایی فک متحرک، فقط در محور افقی به جلو و عقب حرکت می کند و در هنگام جابه جایی حول محور خود نمی چرخد. فک کروی یکی از فک های مورد استفاده برای میکرومترهای چرخ دنده است که براحتی به داخل فاصله بین دنده های وارد شده و سایز دنده را اندازه گیری می کند.

میکرومتر پیج یا میکرمتر گام پیچ
برای اندازه گیری قطر خارجی پیچ ها از میکرومتر پیچ استفاده می شود، که قابلیت اندازه گیری قطر خارجی پیچ ها را از روی تاج رزوه دارند. فک های میکرومترهای رزوه شکل خاص دارند که با انواع دیگر کاملا متفاوت است. شکل فک این میکرومتر به صورتی است که در یک طرف تاج رزوه به داخل فک V شکل آن وارد شده و در طرف دیگر فک بین شیار دو رزوه قرار می گیرد.

میکرومتر سوزنی
یکی از پرمصرف ترین و پرفروش ترین میکرومترهای موجود در بازار میکرومتر سوزنی است. همانطور که از نام میکرومتر سوزنی مشخص است نوک فک های این میکرومتر به صورت نوک تیز و سوزنی است. کاربرد میکرومترهای سوزنی بسیار وسیع است و در موارد بسیار متنوعی استفاده میشود. نوک تیز این میکرومترها قابلیت ورود به منافذ تنگ و شیار های باریک و مقاطع بسیار ریز و … را دارد که برای اندازه گیری ضخامت شیار مته، ضخامت و پهنای جای خار شفت ها و اورینگ ها و کلیه مواردی که نیاز به اندازه گیری با یک میکرومتر سوزنی می باشد.

فک های میکرومتر سوزنی در دو زاویه مختلف وجود دارند که یا با زاویه ۱۵ درجه یا با زاویه ۳۰ درجه در بازار وجود دارند که میتوان نسبت به هر مورد اندازه گیری فک با زاویه مناسب را انتخاب و خریداری نمود. لازم به ذکر به است تمام میکرومترهای مصرفی دارای فک هایی از جنس فولاد های ضد سایش هستند و به همین ترتیب فک های میکرومترهای سوزنی نیز از جنس فولاد های کارباید ضد سایش است که در طولانی مدت ار دقت و کالیبره خارج نشود.

میکرومتر لوله و سیلندر
از میکرومترهای لوله برای اندازه گیری دیواره انواع لوله استفاده می شود. میکرومتر لوله نیز یکی ازانواع پرمصرف میکرومترها است که در صنایع فلزی مانند ساخت و تولید لوله ، پروفیل، مقاطع فلزی و در و موارد مختلف در ماشینکاری، صنایع فلزی و… نیز از میکرومترهای لوله استفاده می شود.

فک ثابت میکرومتر لوله برخلاف دیگر میکرومترها که به صورت افقی و دقیقا در مقابل فک متحرک قرار دارد، به صورت عمودی قرار گرفته و فک متحرک به صورت عمود بر ارتفاع فک ثابت است. هرچند فک میکرومترهای لوله مانند دیگر میکرومترها به صورت میله ایی است ولی فک عمودی آن قطر بسیار کمتری نسبت به فک متحرک دارد و لازم به ذکر است که این فک ثابت قابلیت تعویض با انواع دیگر فک های موجود را دارد.

تیپ های مختلف فک های میکرومتر لوله در برندهای مختلف وجود دارد و در هر برندی نامگذاری خاص خود را دارد به عنوان مثال برند اینسایز، فک های میکرومتر لوله را با تیپ A، تیپ B، تیپ C و تیپ D نامگذاری نموده است. هرکدام از این فک ها شکل خاصی دارد که برای منظور و اندازه گیری خاصی مناسب است.

حتی برخی از میکرومترهای لوله نیز کاملا شبیه به میکرومترهای خارج سنج است که فک ثابت کاملا در مقابل و روبروی فک متحرک است و تنها تفاوت آن با میکرومترهای خارج سنج، شکل پایه فک ثابت است که بتواند براحتی داخل استوانه یا لوله وارد شود و جداره لوله را اندازه گیری کند. البته نوک فک ثابت که به صورت نیم کره است و براحتی در انحنای دیواره لوله یا سیلندر قرار میگرد.

میکرومتر ورق یا میکرومتر های اندازه گیری ورق
میکرومترهای ورق نیز یکی دیگر از انواع میکرومترهای موجود در بازار است که نسبتا مصرف زیادی نیز دارد. ویژگی قابل ملاحظه این نوع میکرومترها کمان بسیار بلند آن ها است که برای رسیدن به عمق بیشتری از سطح ورق فلزی، ورق پلاستیکی و حتی ورق های کاغذی است.در صنایع چاپ برای اندازه گیری ضخامت ورق های کاغذ یا ورق های مقوا، برای اندازه گیری ضخامت کارتن در صنایع بسته بندی، برای اندازه گیری ورق های فلزی در تولید ورق های فولادی، ورق های فلزات رنگین مانند ورق های برنجی، ورق مسی، ورق های آلومینیوم و حتی برای صنایع پلاستیک و تزریق پلاستیک برای اندازه گیری ضخامت قطعات تولید شده و بسیاری دیگر از صنایع میتوان از میکرومترهای ورق استفاده نمود.

البته بجای میکرومترهای ورق میتوان از ضخامت سنج ها نیز استفاده نمود ولی دقت یا کارایی میکرومتر بیشتر از ضخامت سنج است و از ضخامت بیشتر در روند کار و برای اندازه گیری سریع تر استفاده می شود ولی در حالی که از میکرومتر برای سنجش دقیق تر استفاده می شود.

میکرومترهای ورق برخلاف انواع دیگر میکرومتر فقط در یک سایز از دامنه اندازه گیری وجود دارند و فقط در سایز ۰ تا ۲۵ میلی متر (یک اینچ) قابلیت اندازه گیری در این میکرومترها وجود دارد. ولی نکته ایی که در این نوع میکرومترها قابل توجه است سایز یا عمق کمان این میکرومتر ها است. در واقع سایز میکرومترهای ورق با اندازه عمق کمان آن ها بیان می شود.

یکی دیگر از مهمترین موارد در میکرومترهای ورق دقت این میکرومترها است که در نوع دیجیتال و نوع ورنیه آن دقت ها متفاوت است. دقت میکرومتر ورق دیجیتال از ۵ میکرون وجود دارد و میکرومتر ورق ورنیه و دیجیتال تا ۷ میکرون و ۱۰ میکرون نیز وجود دارد. با توجه به نوع ورقی که در روند کار نیاز به اندازه گیری دارد، میتوانید میکرومتر ورنیه با دقت ۷ یا ۱۰ میکرون انتخاب نمایید یا میکرومتر ورق دیجیتال با دقت ۵ میکرون، ۷ میکرون یا ۱۰ میکرون.

میکرومتر سه فک ( میکرومتر سه فک داخل سیلندر)
میکرومترهای سه فک برای اندازه گیری قطر داخلی سیلندرها ( استوانه ) مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع میکرومترها شباهت بسیار زیادی با بورگیج یا همان گیج داخل سیلندر دارند که برای اندازه گیری قطر داخلی سیلندرها مورد استفاده قرار می گیرند. میکرومتر سه فک نیز برای اندازه گیری قطر داخلی سیلندرها یا استوانه ها مورد استفاده قرار می گیرد. با فرو بردن فک های میکرومتر سه فک به داخل سیلندر فک های میکرومتر به بدنه داخلی سیلندر مماس شده و قطر داخلی را اندازه گیری میکند. بور گیج ها هم دقیقا با همین مکانیزم کار اندازه گیری سیلندر را انجام می دهد.

میکرومتر داخل سنج
این میکرومترها نیز برای اندازه گیری فاصله های داخلی قطعات استفاده می شود. میکرومترهای داخل سنج نیز مانند میکرومترهای خارج سنج مدلهای مختلفی دارد که برای اندازه گیری موارد مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان مثال برای اندازه گیری پیچ داخلی یا مهره ها از میکرومتر پیچ داخل سنج استفاده می شود و به همین صورت از میکرومتر دنده داخل سنج برای اندازه گیری دنده های داخل قطعات استفاده می شود. میکرومترهای داخل سنج از نظر شکل ظاهری کاملا متمایز از میکرومترهای خارج سنج است و با یکبار مشاهده فرم این نوع میکرومتر ها می توان براحتی انها را از میکرومترهای خارج سنج تشخیص داد.

میکرومتر لوله ای
یکی از انواع خاص میکرومترها میکرومتر لوله ای است که با میکرومتر لوله متفاوت است و نام لوله ایی نه به کارکرد آن بلکه از ماهیت لوله ای شکل بودن این نوع میکرومترها آمده است. ویژگی خاص میکرومترهای لوله ایی قابلیت اتصال سایزهای مختلف به یکدیگر و اضافه شدن طول میکرومتر است. این نوع میکرومترها غالبا در یک ست با اندازه های متنوع در بازار موجود هستند و دامنه های اندازه گیری وسیعی را پوشش می دهند.