قبل از جوشکاری و برای چسباندن دو قطعه ورق و یا دو لوله به یکدیگر باید از دستگاه پخ زن استفاده کنید. این دستگاه لبه‌های عمودی و تیز را به لبه با زاویه‌های متفاوت تبدیل می‌کند. ناصافی‌ها و لبه‌های تیز را حذف کرده و ورقه‌ها و لوله‌ها آماده جوشکاری می‌شوند. هنگام روشن کردن و کار با دستگاه هیچ لرزش و تکانی را احساس نمی‌کنید. معمولا لبه‌های گرد با زاویه ۳۷.۵ درجه روی فلزات اعمال می‌شوند. اما اگر نیاز به سایر زوایا داشتید بهتر است از وسایل جانبی که به همراه دستگاه به شما داده می‌شود استفاده کرده و زاویه مورد نیاز خود را روی ورق‌ها بزنید.
انواع مختلف دستگاه پخ زن
دستگاه‌های پخ زن ورق و لوله به ۳ نوع مختلف در بازار وجود دارند که عبارتند از:
پخ زن دستی
پخ زن دستی از انواع رایج این دستگاه به شمار می‌آید. برای کار با این دستگاه، نیروی دست اپراتور نیز در عملیات پخ زنی دخالت دارد. دستگاه پخ زن دستی در ورق‌ها یا لوله‌هایی که ضخامت زیادی ندارند و نیروی دست قادر به خم کردن آن ها است، کاربرد دارد. ضخامت معمول ورق یا لوله برای استفاده در این نوع پخ زن، ۵ تا ۱۲ میلی متر است. پخ زن دستی در صنایعی چون قاب‌سازی یا ساخت اشیاء دکوراتیو کاربرد دارد .
پخ زن اتوماتیک
تفاوت این نوع پخ زن با نوع دستی دستگاه پخ چیست؟ این دستگاه بر خلاف نوع دستی، به صورت کاملاً اتوماتیک عملیات پخ کردن را انجام می‌دهد. بنابراین، نیازی به استفاده از نیروی یدی یا دست در حین کار با این دستگاه وجود ندارد. به طور معمول، از این دستگاه برای خم و گرد کردن لوله‌هایی که ضخامت بالایی دارند، استفاده می‌شود.
پخ زن پنوماتیک
از ویژگی‌های شاخص دستگاه پخ زن پنوماتیک می‌توان به وزن سبک و کاربرد آسان آن اشاره کرد. این نوع پخ زن در صورت عدم دسترسی به برق در مکان مورد نظر یا وجود گاز زیاد در محیط، بیشتر کاربرد دارد.
فرایند انجام پخ زنی لوله
شیوه‌های مختلفی برای پخ زنی لوله وجود دارد از جمله استفاده از از ماشین‌های پخ زنی ثابت یا متحرک، پخ زن دستی با سمباده، تورچ کاتر و تورچ پلاسما.
وقتی پخ زن دستی با سمباده را با پخ زنی ماشینی مقایسه می کنیم می بینم که پخ زن دستی ارزان ترین و البته خطرناک ترین شیوه پخ زنی است. در این شیوه زمان بیشتری صرف می‌شود و باید یک اپراتور حرفه‌ای کار پخ زنی را انجام دهد. نکته مهم دیگر اینکه در نهایت کار یک دستی ارائه نمی‌شود و کیفیت پخ زنی دستی هرگز به کیفیت نوع ماشینی آن نمی‌رسد.
استفاده از تورچ کاتر یا پلاسما کاتر نوع دیگری از آماده‌سازی لوله انتهای لوله است. این شیوه در مقایسه با پخ‌زنی دستی با سمباده بسیار سریع‌تر است اما معایبی هم دارد. قسمت صاف انتهایی لوله باید با دست آماده شود که این کار فرایند ایمنی نیست و خطرات خودش را دارد. نتیجه کار هم یک دست نیست. علاوه بر این، این شیوه پخ‌زنی را نمی‌توان برای هر جنس لوله‌ای به‌کار برد؛ در نتیجه شما در تولید دچار محدودیت می‌شوید.
ماشین‌پخ‌زنی قابل‌حمل در اشکال مختلفی وجود دارد و به مرتب ایمن‌تر از دو مورد قبلی است. بزرگ ترین مزیت ماشین‌های پخ‌زنی قابل‌حمل این است که این ماشین‌ها را به راحتی می‌توانید با خودتان حمل کنید، پس در دیگری نیازی به حمل لوله‌ها ندارید بلکه به راحتی ماشین پخ‌زنی را به محلی که قرار است کار پخ‌زنی انجام شود، می‌برید. استفاده از این ماشین‌ها برای کارهای تعمیر و نگهداری و کارگاه‌های ساخت و ساز بسیار راحت است. اما برای تولیدات انبوه جوابگو نیستند.
ماشین‌های پخ‌زنی ثابت قابلیت‌های بیشتری دارند. با این ماشین‌ها پخ‌زنی در اشکال مختلف و برای انواع لوله‌ها قابل اجرا است. این ماشین‌ها با به کارگیری اونواع ابزارها، قابلیت ایجاد انواع پخ‌زنی را دارند. آن ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که قابلیت تولید انبوده را دارند و شرایط کار با این دستگاه از ایمنی بالایی برخوردار است. ماشین‌های پخ‌زنی ثابت را به راحتی می‌توان در خطوط تولید خودکار استفاده کرد چون لازم نیست که اپراتور مدام پای دستگاه باشد. ماشین‌های پخ‌زنی ثابت مزایای زیادی دارند از جمله اینسرت‌های برش کارباید در موقع لزوم با هزینه بسیار اندکی تعویض می‌شوند. راه‌اندازی این ماشین‌ها آسان است، کمتر نیاز به نگهداری و تعمیر دارند. فرایند پخ‌زنی با این ماشین‌ها با پایین‌ترین هزینه و در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود. این ماشین‌ها محیط کار بسیار ایمن و بدون ریخت‌و‌پاش را ایجاد می‌کنند. قابلیت انجام انواع پخ‌زنی را دارند و همچنین می‌تواند لوله‌های با جنس‌های مختلف را پخ‌زنی کنند و نیاز به اپراتور حرفه‌ای ندارند؛ و در آخر اینکه ماشین‌های پخ‌زنی ثابت، پخ‌زنی لوله را با کیفیت بسیار بالایی انجام می‌دهند که این خود در نهایت، بر کیفیت جوش لوله مستقیماً تاثیر می‌گذارد.
از دستگاه پخ زن در چه مواردی استفاده می شود؟
- دستگاه پخ زن بادی، پخ زن ورق، پخ زن دستی و سایر انواع دستگاه پخ در مشاغل زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا از نوع پخ زن دستی و اتوماتیک در صنعت لوله‌کشی و تیوپ‌سازی استفاده می‌کنند. در این مشاغل تیزی‌های لبه لوله را برای جوشکاری می‌گیرند و آنها را از زاویه ۹۰ درجه بیرون آورده و گرد می‌کنند.
- همچنین برای از بین بردن لبه‌های تیز ورق‌های از دستگاه پخ زن ورق و پخ زن بادی کمک می‌گیرند. برای این کار‌ها می‌توانید از دستگاه پخ پرتابل و ثابت استفاده نمایید.
- در صنعت ساختمان‌سازی برای گرد کردن لبه‌های میلگرد‌ها از پخ زن دستی استفاده می‌شود. اما از پخ زن‌های اتوماتیک برای میلگردهای ضخیم‌تر باید استفاده کنید.
- در صنایعی که با سنگ و شیشه سر و کار دارند مانند شیشه‌برها، کاشی‌کاران و در ساختمان سازی از پخ زن بادی و تمام انواع دستگاه پخ کمک می‌گیرند.
- همچنین در صنایعی که با چوب کار می‌کنند مانند کابینت‌سازی، کمد سازی و مبلمان‌سازی از دستگاه پخ و پخ زن دستی استفاده‌های زیادی می‌شود.
انواع اتصال لوله در دستگاه پخ چیست؟
منظور از انواع انصال، شکل زاویه ایجاد شده در لوله برای فرایند اتصال در جوشکاری است. در دستگاه پخ زن با توجه به این ویژگی، انواع متفاوتی از اتصالات تعریف می‌شوند. انتخاب شکل زاویه مناسب برای پخ زنی در جوشکاری با توجه به فاکتورهایی چون ضخامت قطعات، کاربرد جوش و مقاومت مورد نیاز بعد از جوشکاری تعیین می‌شود.
اتصال لب به لب با زاویه ۹۰ درجه
این نوع طرح اتصال پخ برای قطعاتی با ضخامت ۱۰ میلی متر یا کمتر و در مواردی از جوشکاری که ذوب کامل با مقاومت حد بالا مد نظر است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع اتصال، ورق‌ها در یک راستا و به حالت افقی و قابل انطباق قرار می‌گیرند. از مزایای مهم این طرح اتصال می‌توان به آماده سازی کم خرج و ساده لبه‌ها اشاره کرد. در این شکل زاویه پخ، اتصال تحت نیروهای استاتیکی کششی قوی است. اما، در صورتی که تنش‌های کششی در نتیجه خمیده شدن و تمرکز بر ریشه جوش باشد، این نوع اتصال مناسب نیست.
اتصال جناقی یکطرفه یا V شکل
زاویه پخ جناقی یکطرفه یا V شکل برای ورق‌هایی با ضخامت بیش از ۱۰ میلی متر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع اتصال، مخارج پخ سازی لبه‌های مورد اتصال بیشتر است. ضمن آن که، مقدار فلز پرکننده بیشتری نیز مورد نیاز است. این نوع اتصال هم برای تنش‌های کششی با تمرکز بر ریشه جوش مناسب نیست.
اتصال جناقی دو طرفه یا X
بهترین نوع اتصال برای همه وضعیت‌های نیرو، اتصال جناقی دو طرفه است. اتصال X مختص قطعات سنگین‌تر از موارد پخ زنی یکطرفه است. اما، تفاوت این نوع اتصال با اتصال جناقی یکطرفه پخ چیست؟ در پاسخ باید بیان کرد که در این طرح اتصال پخ، هزینه آماده‌سازی لبه‌ها بیشتر است. ضمن آن که، فلز جوش یا پرکننده کمتری مورد نیاز است. در این نوع اتصال، فلز جوش به طور متناوب در دو طرف پخ رسوب داده می‌شود. همچنین، از رسوب کامل چندین پاس در یک طرف پخ و شروع آن در سمت دیگر اجتناب می‌شود. در نتیجه، میزان پیچیدگی زاویه‌ای در حداقل ممکن نگه داشته می‌شود.
اتصال لاله‌ای یا یکطرفه U
این طرح اتصال در مواردی که کیفیت بالایی در جوشکاری مورد نظر است، استفاده می‌شود. اتصال U شکل برای ورق‌هایی با ضخامت حداکثر ۱۸ میلی متر کاربرد دارد.
اتصال لاله ای یا U دو طرفه
تفاوت این نوع طرح با دیگر انواع اتصال پخ چیست؟ طرح اتصال U دو طرفه برای ورق‌های با ضخامت بیش از ۱۸ میلی متر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع اتصال، آماده‌سازی و پخ کردن لبه‌ها نسبت به انواع دیگر اتصالات بیشترین هزینه را دارد. در مقابل، نسبت به سایر اتصالات، به ویژه U یکطرفه و V، فلز جوش کمتری مصرف می‌شود.
اتصال سپری نیم لاله یا J یکطرفه
این طرح اتصال برای ورق‌هایی با ضخامت حداقل ۲۵.۴ میلی متر کاربرد دارد. استفاده از این نوع اتصال در موارد جوشکاری محدود به یک طرف و اعمال نیروهای شدید و جدی در این فرایند بسیار مناسب است.
اتصال سپری نیم لاله‌ای یا J دو طرفه
تفاوت این اتصال با نوع J یکطرفه پخ چیست؟ طرح اتصال J دو طرفه برای ورق‌هایی سنگین‌تر از حالت قبل کاربرد دارد. در واقع، حداقل ضخامت ورق برای استفاده در این نوع اتصال، ۳۷.۵ میلی متر تعریف شده است. علاوه بر این، در این نوع اتصال، بر خلاف نوع قبل، امکان جوشکاری در دو طرف ورق وجود دارد.
