مته ابزاری برنده برای سوراخ کردن اشیا و وسایل است. متـه‌ها توسط وسیله‌ای که آن را سوراخ‌کننده (دریل) می‌نامند، استفاده می‌شوند؛ بدین شکل که دریل که معمولاً با سرعت می‌چرخد، سبب می‌شود متـه بتواند شیء موردنظر را سوراخ کند. اگرچه غالباً مته‌ها سوراخ‌ها را به شکل دایره (و نهایتاً استوانه) ایجاد می‌کنند، ولی انواعی از متـه ها هستند که می‌توانند سوراخ‌هایی به شکل غیر از دایره نیز ایجاد کنند.
در واقع مته ابزار براده برداری است که به کمک آن سوراخ هایی با مقطع دایره‌ای با قطرهای مختلف ایجاد می‌شود. این ابزار، براده برداری را با دو حرکت همزمان دورانی و خطی پیشروی انجام می‌دهد.
قسمت‌های تشکل دهنده مته
مـته داراى بخش‌هاى مختلفى مى‌باشد که به صورت زیر است:
- بدنه : قسمتی از متـه که در دو سمت طول آن شیار مارپیچی وجود دارد، بدنه متـه است. بیشترین عمق سوراخی که متـه ایجاد می‌کند برابر با طول بدنه متـه است.
- دنباله : دنباله متـه یا ساق مـته، قسمت انتھای مـته است که به سه نظام دریل متصل می‌شود و با سفت شدن سه نظام، در جای خود ثابت می‌شود. دنباله متـه در دو شکل استوانه‌ای و مخروطی ساخته می‌شود.
- شیار : شیار متـه زاویه مناسب برای لبه برنده متـه ایجاد می‌کند. این شیارھا براده‌ھای حاصل از برش را به سمت بیرون ھدایت می‌کنند.
- جان : فاصله‌ای که بین دو شیار مارپیچی باقی می‌ماند، جان متـه نام دارد. برای استحکام بیشتر متـه‌ھا، قطر جان متـه در انتھای شیارھا بیشتر از ابتدای آنھاست.
- فاز : قسمت گوشتى نازکى که در کنار شیار مارپیچ وجود دارد، فاز نامیده مى‌شود و براى کاهش اصطکاک بدنه با سوراخ ایجاد شده مى‌باشد. فاز باعث مى‌شود چرخش و پیشروى آسانتر صورت گیرد.
- نوک : نوک آن یک عامل تعیین کننده در کارهاى ما مى‌باشد. معمولا از چهار زاویه استفاده مى‌شود که بسته به نیازتان مى‌بایست از آنها استفاده کنید.
- قطر : قسمت جلویى و روى نوک متـه را قطر مته مى‌نامند و بایستى حتما در نوک متـه و فاز متـه اندازه گیرى شود زیرا قطر متـه‌ها را در فاصله هر صد میلى متر از طول آنها به اندازه یک دهم یک دهم کاهش مى‌دهند.
- لبه برنده : متـه دارای دو لبه اصلی است که به صورت شیب دار در نوک متـه قرار دارد. طول این دو لبه با ھم برابر است. ھرکدام از این لبه‌ھا مانند گوه عمل می‌کنند و براده برداری از قطعه را انجام می‌دھند.
نحوه کارکرد
این لوازم فلزی با چرخش در جهت عقربه‌های ساعت بر روی ورقه‌های فلزی سوراخ ایجاد می‌کنند. هر پله موجود روی آن موجب گسترده شدن سوراخ و پیشرفت کار می‌شود. گاهی اوقات قبل از استفاده از سایزهای بزرگ نیاز است که با مدل‌های کوچک‌تر سوراخی ایجاد کنیم تا در هنگام کار با مدل بزرگ تر راحت تر کار را پیش ببریم. یک سوراخ کوچک برای ایجاد یک چارچوب مرکزی، کمک می‌کند که در ابتدا که شروع به کار می‌کنید دریل از مسیر خود منحرف نشود.
برای جلوگیری از افزایش بیش از اندازه حرارت در حین انجام کار استفاده از مایع برش، مورد نیاز است. مدل‌های سایز کوچک تر حرکت صحیح تری بر روی قطعه کار خواهند داشت. سپس یک متـه بزرگ تر نصب می‌شود و ادامه کار از سر گرفته می‌شود تا ایجاد یک سوراخ بزرگ میسر گردد. انتخاب لوازم مناسب نه تنها برای انجام کار بسیار با اهمیت است بلکه برای ایمنی هم از اهمیت بالایی برخوردار است.
انواع مته
مته‌ها دارای انواع مختلفی با کاربردهای متفاوت است که بر اساس کاربردشان، طراحی و ساخته می‌شوند.
- متـه الماسه
در سر این نوع متـه زایده‌هایی وجود دارد که به آن الماسه می گویند. مته الماسه برای سوراخکاری مصالح استفاده می‌شود. حتما باید در حالت چکشی دریل از آن استفاده کرد. اگر در سوراخکاری فلز از مته الماسه استفاده کنید سر آن ذوب شده و می‌سوزد. - مته کبالت
این نوع مته مخصوص سوراخکاری آهن است. ۵٪ از متـه را کبالت تشکیل داده است به همین علت به آن متـه کبالت می‌گویند. به این علت که حرارت سوراخکاری آهن بالا است، از کبالت استفاده می‌شود تا متـه نسوزد. کبالت به کار رفته در متـه آن را شکننده می‌کند. - مته چوب
دارای نوک تیزی است که برای سوراخکاری در چوب از آن استفاده می‌شود. - مته فلز
برای سوراخکاری فلزهایی مثل آلومینیوم، مس و روی استفاده می‌شود. کبالتی در ساخت این متـه استفاده نشده است. گچ، چوب و پلاستیک را هم می‌توان با این مته سوراخکاری کرد. برای سوراخکاری‌های عمومی کاربرد دارد. در صورت استفاده برای سوراخکاری آهن متـه ذوب می‌شود. - مته برگی
برای سوراخکاری چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد. نسبت به متـه چوب سوراخکاری با حجم بیشتری را انجام می‌دهد. - مته گرانیت
مانند مـته الماسه است. جنسش سخت تر از متـه الماسه است. برای سوراخکاری گرانیت استفاده می‌شود. - مته گازور
برای سوراخکاری لولا در چوب استفاده می‌شود. در صنعت کابینت سازی و mdf کار برد دارد. - مته کونیک
برای سوراخکاری فلز به صورت عمده استفاده می‌شود. در دستگاه تراش کاربرد دارد. قسمتی از مته که در سه نظام قرار می‌گیرد، قطر کمتری از خود مته دارد. به همین دلیل شما می‌توانید سوراخکاری بزرگتری را انجام دهید. - مته آلومینیوم
دارای شیارهایی با عمق زیاد است تا در هنگام سوراخکاری بار آلومینیوم موجود را خارج کرده تا ذوب نشده و سوراخکاری را خراب نکند. - مته مرغک
فرم خاص این مته به جهت سوراخکاری در پیشانی قطعه کار و یا پیش مته می باشد. مته مرغک به شکل استوانه بوده که دو سر آن برای سوراخکاری و براده برداری در زاویه ۶۰ درجه استفاده می گردد. - مته ۴ شیار
مته‌های الماسی هستند که برای تخریب بتن و مصالح استفاده می‌شوند. برای دستگاه ۴ شیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. - مته ۵ شیار
همان قابلیت مته ۴ شیار را دارا می‌باشد. با این تفاوت که قدرت تخریب بیشتری دارد و برای دستگاه‌های ۵ شیار کاربرد دارد. - گردبر MDF
گردبرها به طور کلی برای ایجاد سوراخکاری دایره‌ای استفاده می‌شوند که بر اساس سطح مورد سوراخکاری نامشان متفاوت است. - مته خزینه
برای کار با چوب کاربرد دارد. در کابینت سازی و MDF مورد استفاده قرار می‌گیرد.
